Oczekujemy, że praca zawodowa będzie źródłem zarobków, satysfakcji i przyjemności. Statystycznie, przebywamy w niej coraz więcej czasu. Mamy potrzebę dorównania innym, bycia najlepszymi, zaspokajania kolejnych potrzeb konsumpcyjnych. Zapominamy o potrzebach emocjonalnych, o równowadze w życiu. Stale powtarzamy: „nie mam czasu”, „jutro”, odwlekamy spotkania towarzyskie, przyjemności, nawet relaks. U niektórych praca staje się jedynym celem.
UWAGA – już tylko jeden krok dzieli nas od wypalenia zawodowego.
Stanu, w którym człowiek przestaje odczuwać satysfakcję z pracy, dosłownie czuje się „wypalony”. Traci zainteresowanie pracą. Odczuwa irytację, napięcie. Zaczyna postrzegać swoją sytuację jako ciężką, trudną, bez nadziei na zmianę. Rano wstaje do pracy z niechęcią. Brak reakcji na objawy będzie powodował pogłębianie tego stanu. Stopniowo złe samopoczucie w pracy przekłada się na relacje domowe, przyjacielskie. Osoba „wypalona” zaczyna cierpieć, czuje się odizolowana od świata, ma wrażenie bezduszności, bezosobowości w kontaktach z innymi. Wykonuje codzienne obowiązki zawodowe rutynowo, bez zaangażowania. W stosunku do współpracowników, przełożonych zachowuje się cynicznie, ironicznie. Frustracja, zmęczenie fizycznie i psychicznie, mogą przypominać depresję. Osoba, doświadczająca wypalenia zawodowego, negatywnie ocenia swoje dokonania, kwalifikacje, umiejętności. Pojawia się odczucie wykonywania nadmiernego wysiłku na stanowisku pracy i jednoczesnego marnowania czasu.
Według niektórych źródeł, wypalenie zawodowe, może manifestować się ponad 130 objawami. Taki stan wymaga pomocy, w przeciwnym razie doprowadzić może do całkowitej niezdolności do pracy i poważnych zaburzeń psychicznych.
Wypalenie zawodowe może pojawić się w każdej grupie zawodowej. Najbardziej narażone są grupy zawodowe mające częsty i bliski kontakt z innymi ludźmi: lekarze, pielęgniarki, policjanci, opiekunowie chorych przewlekle, również pracownicy administracji, handlowcy, kelnerzy. Nie bez znaczenia są czynniki związane z pewnymi cechami charakteru. Łatwiej dochodzi do wypalenia zawodowego u osób wymagających od siebie perfekcjonizmu, krytycznych wobec siebie i potrzebujących stałego dowartościowania. Osoby nie potrafiące stworzyć satysfakcjonujących relacji osobistych, a co za tym idzie nie mające bliskiego wsparcia, są bardziej narażone na wypalenie zawodowe.
Brak możliwości rozwoju, niewłaściwa organizacja pracy, konieczność sprostania wygórowanym oczekiwaniom pracodawcy, to tylko kilka z wielu czynników sprzyjających powstaniu wypalenia zawodowego.
Drugim, niepokojącym zjawiskiem jest mobbing – przemoc psychiczna w miejscu pracy ze strony przełożonego albo współpracowników skierowana przeciwko pracownikowi. Mobbing może polegać na: szykanowaniu, bezzasadnym obciążaniu pracą, wyszydzaniu, przydzielaniu pracy niezgodnej z kompetencjami, oskarżaniu, obrażaniu, wyśmiewaniu, izolowaniu. Osoby mobbingowane zwykle są mniej pewne siebie, spokojne, ciche, chcą sprostać oczekiwaniom innych. Obawiają się przeciwstawić sprawcy przemocy. Nie potrafią stawiać granic innym osobom, obronić się. Ich samoocena coraz bardziej spada. Zaczynają w siebie wątpić, zadają sobie pytanie czemu są tak traktowane?
Stopniowo u takiej osoby mogą pojawić się zaburzenia snu, lęk, różne dolegliwości bólowe, uczucie kołatania serca, uczucie zatykania w klatce piersiowej, luźne stolce i inne symptomy. Objawy manifestują się klinicznie jak nerwica lub depresja. W nasilonych stanach, mogą wystąpić na samo wyobrażenie o miejscu pracy, spotkaniu z oprawcą. Sukcesywnie dochodzi do pogorszenia relacji domowych, wycofania z życia społecznego. Ofiary mobbingu są bardziej narażone na choroby układu krążenia, depresję. U części osób dochodzi do rozwinięcia objawów zespołu stresu pourazowego. Nie ma żadnego wytłumaczenia ani usprawiedliwienia dla przemocy, również w miejscu pracy. Może ona powodować nieodwracalne zmiany w psychice ofiary. Nie należy być wobec niej obojętnym. Ofiara często wymaga wsparcia, by przeciwstawić się sprawcy.
Wypalenie zawodowe i mobbing. Co mają wspólnego?
W przebiegu obu zjawisk wskazana jest specjalistyczna pomoc psychoterapeutyczna. Wczesne zgłoszenie, pozwala na przywrócenie sprawności w pracy, unikniecie poważniejszych konsekwencji zdrowotnych.
Jak mogę sobie pomóc?
Przy odpowiednim wsparciu łagodne objawy wypalenia zawodowego i objawy pojawiające się na skutek mobbingu, powinny ustąpić po odpowiednio długim wypoczynku, relaksie. Nie jest to regułą.
Niektórzy próbują radzić sobie poprzez zmianę pracy. Na krótki czas może to pomóc. Zwykle sposób postępowania, wchodzenia w nowe relacje w pracy, nie zmienia się. Po pewnym czasie człowiek ponownie orientuje się, że sytuacja się powtarza.
Czy terapia to leczenie?
Tak, psychoterapia jest sposobem leczenia. Objawy powstające w wyniku wypalenia zawodowego i mobbingu dotyczą głównie sfery emocjonalnej. Poprzez zastosowane różnych technik psychoterapeutycznych można uzyskać ustąpienie symptomów. Leczenie polega również na profilaktyce, czyli zapobieganiu.
Jeśli doznałeś któregoś z tych zjawisk, odpowiedz sobie na pytanie:
- „dlaczego nie potrafiłeś temu zapobiec?”
- „czy uważasz, że umiesz zapobiec ponownemu wypaleniu, przemocy skierowanej przeciwko Tobie?”
Wzorce zachowania, reagowania emocjonalnego, sposób widzenia świata, sztywność przekonań i brak elastyczności w dostosowywaniu się do nowych sytuacji mogą spowodować, że ponownie, mimo np. zmiany pracy, dochodzi do powielenia wcześniejszego procesu.
Można tego uniknąć. W raz z psychoterapeutą, należy zacząć od zidentyfikowania czynników utrwalających dysfunkcyjne schematy postępowania, a następnie, w procesie terapii dokonać ich zmiany.
Dobry psychoterapeuta będzie wsparciem w:
- poradzeniu sobie ze skutkami wypalenia zawodowego
- odnalezieniu równowagi wewnętrznej
- odzyskaniu satysfakcji z pracy
- nadaniu ponownie swojemu życiu sensu
- nauczeniu się rozpoznawania swoich potrzeb i dbaniu o siebie
- wypracowaniu sposobów stawiania granic współpracownikom, pracodawcy
- nauczeniu się mówienia NIE
Jeśli objawy wypalenia zawodowego lub powstałe w wyniku mobbingu są nasilone, pomoc jedynie psychoterapeutyczna może być niewystarczająca. W znacznym nasileniu objawów lękowo – depresyjnych pomóc może lekarza psychiatra.